Dat het UWV problemen kent met het vaststellen van de arbeidsongeschiktheidsuitkering is geen geheim. Maar wat zijn nu precies de belangrijkste moeilijkheden waar de uitvoeringsinstantie mee kampt? De NOS deed een rondgang en bracht één en ander in kaart.
De complexiteit van de WIA., er is al veel over gezegd en geschreven. Om vast te stellen of iemand recht heeft op een WIA-uitkering en de hoogte ervan is een zeer complex proces. Dat heeft verschillende oorzaken. Vast stellen of iemand arbeidsongeschikt is of ander werk kan doen is bijzonder lastig omdat elke situatie weer anders is. Zo is de berekening van de WIA-uitkering ingewikkeld vanwege het vaak veranderende dagloon. Daar komt bij dat mensen de afgelopen jaren steeds meer tijdelijke contracten hebben gekregen of zzp'er waren. Hierdoor krijgen steeds meer gegevens invloed op de vaststelling en de hoogte van de uitkering. Dat maakt de kans op fouten alleen maar groter. Mensen die een WIA-uitkering hebben, ontvangen vaak toeslagen en die veranderen zodra ze gaan werken. In combinatie met de verschillende typen WIA-uitkeringen zorgt dat voor een ingewikkelde rekensom en moeilijke afwegingen. Zo is het voor (deels) arbeidsongeschikten niet altijd even lucratief om weer te gaan werken.
Een ander groot probleem waar het UWV mee kampt, zijn verouderde ICT-systemen. Voor een groot deel werkt het UWV met computersystemen die niet makkelijk aan te passen zijn aan nieuwe wetgeving en veranderingen in de samenleving. Dat geldt bijvoorbeeld voor de hierboven genoemde stijging van tijdelijke contracten en zzp'ers. De uitkeringsinstantie heeft de afgelopen jaren overigens wel degelijk stappen gezet op ICT-gebied. Denk het implementeren van de AVG-privacywet en het verbeteren van de ICT-veiligheid. Tegelijkertijd liggen er nog volop verbeterpunten en uitdagingen die de dienstverlening van het UWV enorm zouden kunnen verbeteren. Voor de zo noodzakelijke innovatie is echter weinig tijd beschikbaar gezien de extra taken die het UWV is gaan uitvoeren, middelen en interne problematiek. Daarnaast kent het UWV nog verschillende andere uitdagingen. Zo heeft de instantie al jaren te maken met een tekort aan verzekeringsartsen, een groeiend aantal WIA-aanvragen en achterstanden die moeten worden ingelopen.
Het rommelt dus bij het UWV. Sinds 2021 stuurt de uitkeringsinstantie daarom jaarlijks een brief naar de minister met knelpunten. De Algemene Rekenkamer concludeerde in 2023 al dat de WIA complex en niet goed uitvoerbaar is. Volgens de Landelijke Cliëntenraad (LCR) moet zelfs de hele UWV-dienstverlening tegen het licht worden gehouden. De LCR wijst erop dat het vaak lastig is om antwoorden te krijgen als mensen een probleem hebben met het UWV. "Op individueel niveau zien we dat mensen er niet echt wijzer van worden. Ze blijven na gesprekken vaak nog onzeker", zegt LCR-voorzitter Fatma Koser Kaya tegen de NOS. Het UWV is al bezig met een verbeterplan en het is de bedoeling dat deze in november aan minister Van Hijum (ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid) wordt gepresenteerd. Zijn ministerie zegt te kijken naar een korte- en langetermijnverbetering van het WIA-stelsel.