Het arbeidsongeschiktheidsstelsel onder de loep

11-10-2023- Redactie

Het eerste rapport van het arbeidsongeschiktheidsstelsel is gepresenteerd. Voor hun onderzoek sprak de Onafhankelijke Commissie Toekomst Arbeidsongeschiktheidsstelsel (Octas) circa honderd mensen waaronder verzekeringsartsen, werkgevers, arbo-dienstverleners en UWV-bestuurders. Er worden heel wat knelpunten gesignaleerd maar de voornaamste conclusie met stip op één: het stelsel is te complex.

Complexiteit

De commissie ziet de complexiteit van het arbeidsongeschiktheidsstel als het grootse probleem. Hoewel de wet- en regelgeving met de beste bedoelingen zeer precies zijn ingericht, wordt de wetgeving rondom arbeidsongeschiktheid als ingewikkeld ervaren. Dat maakt het voor werknemers, werkgevers en ook betrokken instanties vaak lastig om de regels goed te begrijpen en toe te kunnen passen. En dat geldt in het bijzonder voor de WIA waarvan de WGA en de IVA als de meest ingewikkelde arbeidsongeschiktheidswetten worden aangemerkt. Het begint al met de vraag hoe het UWV bepaalt of iemand arbeidsongeschikt is en in welke mate. De WIA drukt arbeidsongeschiktheid namelijk uit als het verlies aan verdienvermogen ten opzichte van het verdienvermogen voor de arbeidsgeschiktheid en daar wordt het al gelijk abstract. In het onderzoek wordt ook het theoretische kader van de WIA-beoordeling uitgelicht. De arbeidsdeskundige selecteert hierbij drie geschikte functies op basis van een algoritme om het verdienvermogen vast te kunnen stellen. Maar werknemers vinden deze functies vaak niet aansluiten op hun werkervaring en competenties. 

Succesgraad re-integratie afhankelijk van contract en vorm

De commissie concludeert dat de re-integratie het best werkt voor mensen met een vast contract. Zo re-integreren zieke werknemers vaak met succes bij hun eigen werkgever met aangepast werk, bijvoorbeeld in de situatie van een WGA-loonaanvullingsuitkering. Re-integratie bij een andere werkgever blijkt daarentegen veel lastiger te zijn. Knelpunten bij 2e spoor vormen verslechterde arbeidscondities die kunnen ontstaan als werknemers overstappen en op werkgeversniveau het ontbreken van een beloning voor het aannemen van een werknemer. Maar naast werknemers met een vast contract beoogt het arbeidsongeschiktheidsstelsel ook mensen met een arbeidsbeperking zonder werkgever een nieuwe baan te bezorgen bij een reguliere werkgever. Dat zijn bijvoorbeeld flexwerkers, werklozen en en vroeggehandicapten die bij ziekte relatief weinig ondersteuning genieten. Ondanks de vele financiële prikkels die in het leven zijn geroepen, nemen werkgevers deze kwetsbare doelgroepen maar mondjesmaat in dienst. 

Wachten op beoordelingen

Het is al langer bekend dat er grote achterstanden bestaan voor sociaal-medische beoordelingen. Sinds 2015 lopen de achterstanden op en worden wettelijke termijnen overschreden. Circa 55 duizend uitkeringsgerechtigden wachten momenteel op een beoordeling door een verzekeringsarts. Dit zorgt voor onzekerheid en het frustreert ook het herstel. Maar uit het onderzoek van Octas blijkt dat het probleem niet alleen ligt bij een tekort aan verzekeringsartsen. De tijd van een WIA-beoordeling blijkt in een periode van 20 jaar namelijk gestegen van 2 uur naar ruim 5 uur. Om de druk op het beoordelingssysteem te verlichten zijn zelfs een aantal buitengerechtelijke maatregelen genomen. Zo is er nu een vereenvoudigde beoordeling voor de WIA-aanvraag voor 60-plussers zonder de aanwezigheid van een verzekeringsarts. Verder krijgen herbeoordelingen van WGA'ers en de eerstejaars Ziektewetbeoordelingen minder prioriteit. De commissie heeft begrip voor deze tijdelijke maatregelen maar constateert wel dat steeds meer mensen een uitkering ontvangen die niet rechtmatig is onderbouwd. 

Terug naar blog